MIEJSCA PAMIĘCI

PAWIAK

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Pawiak_20080720_09.jpg/800px-Pawiak_20080720_09.jpg

Jest to położone w samym centrum Warszawy więzienie śledcze, popularnie zwane Pawiakiem (nazwa pochodzi od ulicy Pawiej, przy której znajdowała się brama wjazdowa) zostało zbudowane w latach 1830-1836 wg projektu znanego warszawskiego architekta Henryka Marconiego.

Po kapitulacji stolicy już 2 października 1939 osadzano Polaków w Pawiaku[1]. W czasie okupacji niemieckiej w pierwszym okresie funkcjonowania Pawiaka do marca 1940 r. więzienie podlegało Wydziałowi Sprawiedliwości Urzędu Generalnego Gubernatorstwa. W marcu tego roku Pawiak stał się więzieniem śledczym Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Warszawskiego a szczególnie jej Wydziału IV Tajnej Policji Państwowej - gestapo, największym więzieniem politycznym na terenie okupowanej Polski.

Szacuje się, że na około 100 tys. więźniów, którzy przeszli przez Pawiak w latach 1939-1944 - 37 tys. zginęło w egzekucjach, zostało zamordowanych w czasie przesłuchań na Szucha lub w celach, albo zmarło w szpitalu więziennym. Egzekucje na więźniach odbywały się początkowo w ogrodach sejmowym i uniwersyteckim, od grudnia 1939 do lipca 1941 r. na skraju Puszczy Kampinoskiej w pobliżu wsi Palmiry. Od jesieni 1941 r. m.in. w Szwedzkich Górach, Wólce Węglowej, Laskach, na wydmach Łuże, w Lasach Kabackich, w Lasach Chojnowskich koło Stefanowa, w Magdalence, w Bukowcu koło Jabłonny.

Po stłumieniu powstania w getcie więźniów rozstrzeliwano w ruinach dawnej "żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej" - zwłaszcza w okolicach sąsiadujących z Pawiakiem ulic: Dzielnej, Gęsiej, Zamenhofa, Nowolipki. Masowe zbrodnie na Pawiaku w maju 1943 wstrząsnęły Warszawą. Na murach domów, tablicach ogłoszeniowych, nawet chodnikach pojawiły się napisy "Pawiak pomścimy". Od października 1943 r. w Warszawie odbywały się natomiast jawne egzekucje na ulicach miasta mające na celu zastraszenie mieszkańców stolicy. Na Pawiak przywożono wówczas masę ludzi złapanych w ulicznych łapankach i obławach. Egzekucje więźniów od 16 października 1943 r. do 15 lutego 1944 r. odbywały się codziennie, a nawet kilka razy w ciągu dnia. Nazwiska rozstrzelanych umieszczano na obwieszczeniach lub ogłaszano z ulicznych megafonów.

Nigdy nie będziemy mogli ustalić ile tysięcy osób pochodzenia żydowskiego w latach 1939-1944 przeszło przez Pawiak i Serbię. Stwierdzono, że szczególnie ich dużo było zwłaszcza po zamknięciu getta w listopadzie 1940 r., a także w czasie pierwszej akcji likwidacyjnej w lipcu-sierpniu 1942 r.

POMNIK BOHATERÓW GETTA

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Getto_Pomnik_Bohaterow.jpg/800px-Getto_Pomnik_Bohaterow.jpg

Jest to pomnik w Warszawie, poświęcony mieszkańcom getta warszawskiego, na miejscu pierwszego starcia bojówek żydowskich z hitlerowcami, w czasie powstania w getcie w 1943. Miało to miejsce na placu pomiędzy ulicami Anielewicza, Karmelicką, Lewartowskiego i Zamenhofa. Dziś jest to pl. Bohaterów Getta.

Przed wojną na środku obecnego placu stały zabudowania Koszar Artylerii Konnej, tzw. koszary wołyńskie, zbudowane w latach 1784–1788. Od zaborów do czasów II wojny światowej mieściło się tam więzienie wojskowe. W czasie wojny w budynkach tych swoją ostatnią siedzibę miał Judenrat warszawskiego getta

Decyzję o budowie pomnika podjął Centralny Komitet Żydów w Polsce, mający wówczas swoją siedzibę w Lublinie. W 1946 zwrócono się do inż. Leona Suzina z prośbą o wykonanie projektu architektonicznego. 16 kwietnia 1946 odsłonięto pierwszy pomnik.

Była to tablica w kształcie koła, na której wycięty był liść palmowy – symbol męczeństwa – oraz hebrajska litera „B” (Berejszys). Oprócz tego umieszczono tam napis w językach polskim, hebrajskim i jidysz: "Tym, którzy polegli w bezprzykładnej bohaterskiej walce o Godność i Wolność narodu żydowskiego, o Wolną Polskę, o wyzwolenie człowieka – Żydzi Polscy". Tablicę otacza kamienne obrzeże z czerwonego piaskowca. Kolor kamienia i wysypane wokół fragmenty cegieł symbolizowały krew przelaną w walce. Bardzo szybko podjęto decyzję o budowie w pobliżu drugiego pomnika.

UMSCHLAGPLATZ

 

 http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ca/Umschlagplatz_Monument.jpg

Jest to pomnik znajdujący się w Warszawie przy zbiegu ulic Stawki i Dzikiej. Stoi w pobliżu nieistniejącej już dziś rampy kolejowej, z której hitlerowcy wywieźli do Treblinki ponad 300 tysięcy Żydów z getta warszawskiego.

Pomnik został wybudowany w 1988 roku na podstawie projektu Hanny Szmalenberg i Władysława Klamerusa. Ma formę muru otaczającego niewielki placyk. Pierwotnie wykonany był z biało-czarnych płyt z marmuru Biała Marianna, na których wyryto setki imion ofiar hitlerowskiej machiny zagłady. Nad wejściem do pomnika znajduje się półokrągły czarny blok, przypominający macewę, wykuty ze szwedzkiego sjenitu, podarowany przez społeczeństwo Szwecji.

Pomnik przez wiele lat stał w opłakanym stanie, ze względu na niską jakość materiałów użytych do budowy. Marmurowe płyty pękały i odpadały od betonowych ścian. W roku 2006 miał nastąpić jego remont lub rozbiórka i odtworzenie, jednak prace nie doszły do skutku. Renowacja została przełożona na 2007 rok i trwała do połowy kwietnia 2008 roku. Prowadzona była według projektu architekta Jana Beygi. Monument pokryto okładziną z bardziej wytrzymałego na warunki atmosferyczne granitu z Zimnika na Dolnym Śląsku. Koszty odrestaurowania pomnika nieznacznie przekroczyły założoną wcześniej kwotę 513 tysięcy złotych.